Cô Lê Thị Thu Hằng và bài thơ Hát ghẹo

Cô Lê Thị Thu Hằng và bài thơ Hát ghẹo

Cô Lê Thị Thu Hằng là một cô giáo dạy học môn anh văn ở trường THPT Võ Thị Sáu. Trong một lần ra miền Bắc vào mùa hè năm 2012, cùng vợ chồng cô, tôi vô tình được biết quê hương của cô Thu Hằng ở Phú Thọ. Lúc đó tôi chợt nhớ tôi đã từng được dự và nghe say mê những đêm Hát ghẹo, một loại dân ca vô cùng đặc sắc ở làng Nam Cường, xã Thanh Uyên thuộc tỉnh Phú Thọ.

Đã có rất nhiều tư liệu viết về Hát ghẹo, nhưng mỗi tư liệu đều có chút ít khác biệt. Điều này cũng dễ hiểu vì Hát ghẹo xuất phát từ nền văn học dân gian nên có rất nhiều dị bản. Hát ghẹo cũng như Hát xoan là sản phẩm riêng của tỉnh Phú Thọ, thuộc miền đất cố đô Phong Châu, kinh đô xưa của nước Văn Lang.

Theo nhiều người già kể lại, Hát ghẹo có nguồn gốc từ sự tích đền nữ tướng Xuân Nương không may bị cháy. Trai làng Nam Cường mới lên rừng đại ngàn tìm gỗ đem về để dựng lại đình. Gỗ đốn được, được kết thành bè thả trôi theo sông. Nhưng khi đến xã Thục Luyện có Thác Thần thì bè bị mắc cạn. Theo lời khuyên của các cô gái Mường, các chàng trai Nam Cường và các cô gái Mường cùng đẩy bè và hát đối đáp nhau thì bè nhích dần được và chảy về xuôi. Thác Thần từ đó được gọi là Thác Đôi Ta, và hát đối đáp trên bè được gọi là Hát ghẹo.

Ở làng Nam Cường, Hát ghẹo hàng năm vẫn được tổ chức vào những ngày mồng 9, mồng 10 và ngày 11 tháng 9 âm lịch.

Yêu mến quê hương cô, yêu mến luôn dân ca Hát ghẹo.Thế là tôi đã viết tặng cho cô Thu Hằng bài thơ lục bát có tựa là Hát ghẹo, bài thơ đã được hoàn thành sau một đêm khi tôi ngồi suốt trên xe đi từ Phú Thọ đến Sapa.

Bài thơ sau này đã được đăng trên báo Tài Hoa Trẻ số 821, ngày 23.01.2013. Vài tháng sau bài thơ cũng đã được chọn in trong tập thơ riêng thứ 6: Huyền thoại người lái đò (NXB Hội Nhà Văn 2013) của Thanh Trắc Nguyễn Văn.

----------------------------------------------------------

Hát ghẹo 
            (Viết tặng T.H.) 
Lý lơi đêm hội mùng mười
Rao câu hát ghẹo tìm người hữu duyên.

Nam Cường hát ghẹo Thanh Uyên
Lời quen hát ghẹo lời nguyền trăm năm.

Sợi đay hát ghẹo tơ tằm
Quạt mo hát ghẹo quạt trầm hương bay.

Cỏ lác hát ghẹo cỏ may
Sương đêm hát ghẹo nắng ngày hồng tươi.

Chuột con hát ghẹo mèo lười
Khoai lang hát ghẹo chọc cười khoai môn.

Cây giáo hát ghẹo cây côn
Quẻ càn hát ghẹo quẻ khôn méo tròn.

Yếm đào hát ghẹo eo thon
Tóc mai hát ghẹo cỏn con lông mày.

Trầu nồng hát ghẹo rượu cay
Trống cơm hát ghẹo một bầy nhện tơ.

Quan họ hát ghẹo nhà thơ
Con thuyền hát ghẹo bến chờ cỏ lau.

Giữa đêm giọng hát vút cao
Lặng nghe hát ghẹo trăng sao cũng cười...

Nam Cường, Thanh Uyên, Phú Thọ 2011
(Tập thơ Huyền Thoại Người Lái Đò - NXB Hội Nhà Văn 2013)

Thanh Trắc Nguyễn Văn